Tổng quan về gãy xương vùng mấu chuyển xương đùi
Chúng ta thường bắt gặp các trường hợp gãy cổ xương đùi ở người già xảy ra sau 1 sang chấn nhẹ như ngã ngồi đập hông xuống nền cứng, hoặc với va chạm ngã nghiêng người đập vùng hông xuống với các tư thế khác nhau. Nhưng có một loại gãy khác cũng hay bắt gặp với tỉ lệ phổ biến không kém là gãy liên mấu chuyển xương đùi. Các tác giả đã thống kê được rằng tỉ lệ bắt gặp của gãy liên mấu chuyển xương đùi thậm chí còn cao hơn gãy cổ xương đùi với sự gia tăng của độ tuổi bệnh nhân. Các loại gãy xương vùng khớp háng và khung chậu nói chung và gãy vùng LMC xương đùi nói riêng nhìn chung rất phức tạp và chỉ định phẫu thuật đa số được đặt ra càng sớm càng tốt với nhiệm vụ chính là phục hồi chức năng đi lại cho bệnh nhân và tránh biến chứng xấu có thể xảy ra như viêm phổi và loét vùng tì đè do nằm lâu.
Về giải phẫu, khớp háng là khớp chỏm cầu được tạo nên bởi ổ cối thuộc xương chậu và chỏm xương đùi. Vùng cổ xương đùi có cấu trúc được tạo nên bởi hệ thống 2 bè xương khác nhau, hệ thống bè quạt ở cổ chỏm và hệ thống cung nhọn ở vùng mấu chuyển, giữa 2 hệ thống này là điểm yếu ở cổ xương đùi – tam giác Ward. Khi một lực tác động đủ lớn để gây ra đường gãy tại đây thì xu hướng của ổ gãy và lực truyền tải của cơ thể sẽ đi theo các bè xương và có thể gây nên gãy liên mấu chuyển hoặc gãy cổ xương đùi. Khác với gãy cổ xương đùi, gãy LMC là 1 loại gãy ngoài bao khớp và vùng LMC là vùng giàu mạch máu nuôi dưỡng hơn tạo cơ hội cho sự liền xương nhanh hơn là gãy cổ xương đùi và ít gây nên biến chứng hoại tử chỏm.
Những điều cần biết về thay khớp háng vùng mấu chuyển xương đùi
Theo phân loai AO thì gãy LMC là loại gãy xương nằm giữa vùng ranh giới giữa mấu chuyển lớn và mấu chuyển bé xương đùi, có 3 loại đường gãy cơ bản được đánh số theo thứ tự từ A1 – A3 với các type nhỏ chi tiết theo di lệch ổ gãy. Có nhiều chỉ định phẫu thuật khác nhau được đặt ra cho gãy LMC ở người cao tuổi như kết hợp xương ( đóng đinh nội tủy, nẹp DHS …), thay khớp háng. Mỗi phương án phẫu thuật có những ưu nhược điểm khác nhau. Ngày nay với sự phát triển của khoa học công nghệ và kĩ thuật thay khớp háng ngày càng hoàn thiện thì chỉ định thay khớp háng cho bệnh nhân gãy LMC xương đùi ngày càng trở lên phổ biến và có nhiều ưu điểm hơn về sự ổn định ổ gãy, liền xương và phục hồi chứng năng sớm sau mổ. Đối với các loại gãy LMC di lệch phân độ A2.2 và A2.3 ( theo Muller), gãy xương kèm theo tình trạng thoái hóa khớp háng từ trước hoặc chất lượng xương yếu do loãng xương không đủ độ chắc để có thể giữ vững được các phương tiện kết hợp xương bên trong hoặc trong trường hợp đã điều trị thất bại đối với các phương pháp kết hợp xương trước đó thì chỉ định thay khớp háng nhân tạo cho bệnh nhân là tuyệt đối. Theo một nghiên cứu của Singh Sidhu được thực hiện tại Ấn Độ, cuộc khảo sát đã được tiến hành trên 53 bệnh nhân sau mổ thay khớp háng do gãy LMC phân độ A2.2 – A2.3 từ tháng 4 năm 2000 đến tháng 2 năm 2004 với độ tuổi trung bình là 77 và thời gian theo dõi trung bình là 3,7 năm. Các tiêu chí đánh giá sau mổ bao gồm tỉ lệ biến chứng sau mổ, mức độ phục hồi lại các hoạt động sinh hoạt hằng ngày ( theo thang điểm Harsis từ 0 – 100 điểm), sự liền xương đánh giá qua phim chụp XQ. Bệnh nhân sau mổ được cho tập vận động và phục hồi chức năng ngay, kết quả cho thấy thời gian trung bình để bệnh nhân trở lại thực hiện các hoạt động hằng ngày như bình thường là 28 ngày, thang điểm Harris được cải thiện từ 66 lên 84 điểm và chưa ghi nhận trường hợp nào bị lỏng chuôi và nhiễm trùng khớp háng.
Tuy nhiên đối với bất kỳ cuộc phẫu thuật nào thì các yếu tố nguy cơ kèm theo trước trong và sau phẫu thuật đều phải được cân nhắc kỹ. Hầu hết các trường hợp gãy LMC xương đùi gặp ở người cao tuổi và có nhiều bệnh lý nền kèm theo nhất là bệnh lý tim mạch và hô hấp, khám và điều trị ổn định chức năng tim phổi trước phẫu thuật là điều bắt buộc cần tiến hành. Ngoài ra phẫu thuật viên còn phải dự tính trước lượng máu mất trong và sau mổ để có dự trù truyền máu vì đây là một phẫu thuật lớn và xâm lần nhiều. Sau mổ bệnh nhân bắt buộc phải dùng thuốc chống đông để dự phòng huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới.
Loãng xương kèm theo chất lượng xương kém ở người cao tuổi đã làm cho tỉ lệ thất bại và phải mổ lại của các phương pháp kết hợp xương ngày càng gia tăng. Có thể nói kĩ thuật thay khớp háng ra đời đã mở ra một kỷ nguyên mới cho điều trị gãy liên mấu chuyển nói riêng và các bệnh lý khớp háng nói chung, khắc phục được các nhược điểm của các kỹ thuật kết hợp xương truyền thống trước đây. Ngày nay phẫu thuật thay khớp háng với gãy LMC có 2 loại là thay khớp háng toàn phần và bán phần chuôi dài, một nghiên cứu của Faldini và cộng sự tiến hành nghiên cứu tại Bologna, Italia từ 1996 đến 2000 thực hiện trên 54 bệnh nhân với độ tuổi trung bình là 81 tuổi, thời gian theo dõi là 5 năm và đã đưa ra được kết luận rằng thay khớp háng cho phép phục hồi nhanh hơn với khả năng tập đi chịu trọng lượng cơ thể ngay sau mổ vào tạo điều kiện chăm sóc tốt hơn so với các kỹ thuật khác. Cement là phương án dùng phối hợp trong trường hợp bệnh nhân loãng xương, chất lượng xương kém, lòng ống tủy rộng. Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào so sánh kết quả sau phẫu thuật của thay khớp háng toàn phần và bán phần trong gãy liên mấu chuyển, nhưng dựa theo những số liệu thống kê về phẫu thuật thay khớp háng trong gãy cổ xương đùi gợi ý rằng thay khớp háng toàn phần là một lựa chọn tốt hơn so với thay khớp háng bán phần vì độ bào mòn của ổ cối là một yếu tố nguy cơ của thay khớp bán phần đối với các bệnh nhân có nhu cầu đi lại và vận động hoạt động nhiều sau khi phẫu thuật. Bất kỳ phẫu thuật thay khớp háng nào đều có nguy cơ trật khớp háng nhân tạo lại sau phẫu thuật và việc khám lại định kỳ và tư vấn phục hồi chức năng với các tư thế khớp háng khác nhau là bắt buộc và cần thiết.
Kết luận
Gãy liên mấu chuyển là một loại gãy phức tạp và hay gặp ở người cao tuổi. Hiện nay với sự phát triển của đời sống, kinh tế xã hội thì nhu cầu nâng cao tuổi thọ, phục hồi và trở lại hoạt động hằng ngày là nhu cầu thiết yếu của người bệnh. Với sự tiến bộ của y học hiện đại thì phẫu thuật thay khớp háng là sự lựa chọn tối ưu và đem lại kết quả tối ưu.
Ths.Bs. Trần Quyết – khoa Chấn Thương Chỉnh Hình bv đa khoa Xanh Pôn Hà Nội.
