Tập phục hồi chức năng sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước khớp gối
Ngày nay với sự phát triển của kỹ thuật nội soi khớp gối. Có rất nhiều phương pháp tái tạo dây chằng chéo trước cũng như vật liệu thay thế dây chằng. Như phẫu thuật 1 bó hay phẫu thuật 2 bó… Nhưng tựu chung lại, để khớp gối trở lại với chức năng tốt nhất vốn có, ngoài việc mổ tốt thì cần có chương trình tập luyện sau mổ 1 cách bài bản. Cần sự phối hợp tốt giữa Bác sỹ phẫu thuật, người bệnh và Bác Sỹ phục hồi chức năng.
Bài viết này nhằm đưa ra những lưu ý và những điểm khái quát nhất về phục hồi chức năng sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước khớp gối.
Phục hồi chức năng sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước thông thường chia làm 5 giai đoạn cụ thể như sau:
Giai đoạn 1: Tuần 1 đến 2 sau mổ
- Nẹp duỗi gối, kê cao chân khi ngủ.
- Tập gồng cơ trong nẹp.
- Tập chủ động khớp cổ chân, khớp háng (gấp, duỗi, dạng, khép).
- Di động xương bánh chè.
- Người bệnh có thể ngồi dậy trên giường.
- Tháo nẹp ngày 3-4 lần, tập gấp duỗi gối có trợ giúp, gấp gối < 60o.
- Chườm lạnh khi gối sưng.
- Tập xe đạp tại chỗ không kháng trở. Làm tăng tầm vận động gấp khớp gối.
- Tập đi nạng ( có nẹp gối ) không dồn trọng lượng.
Mục tiêu của 2 tuần đầu sau mổ khớp gối duỗi được hoàn toàn và gấp được 90 độ.
Giai đoạn 2: Tuần 3 đến 6 sau mổ
- Tập các bài tập như giai đoạn 1 nhưng tăng dần về thời gian và cường độ.
- Tăng cường tập nâng chân có kèm lực cản, tập gấp duỗi gối chủ động tư thế ngồi, để tăng sức cơ tứ đầu đùi.
- Tập gấp, duỗi gối tối đa.
- Bắt đầu tỳ chân đi với nạng có dồn trọng lượng tăng dần.
- Tập ngồi xổm trên hai chân, tập cẳng chân( ngồi, ấn chân, đứng).
- Từ tuần thứ 5 tập bước lên bước xuống 1 bậc cầu thang.
- Tập đạp xe tại chỗ không có lực cản hoặc lực cản nhẹ với mục đích làm mạnh cơ và tăng cường tầm vận động gối.
- Tiếp tục chườm đá nếu gối sưng nề.
Mục tiêu kết thúc giai đoạn này biên độ gấp duỗi gối đạt tối đa, tăng cường sức khỏe cơ tứ đầu đùi.
Giai đoạn 3: Tuần 7 đến tuần 12
- Tiếp tục các bài tập như giai đoạn 1 và 2 nhưng tăng cường độ và thời gian tập luyện.
- Bỏ nẹp, tập đi bộ tích cực và tập dáng đi bình thường.
- Tập đi bậc thang thấp, sau tăng dần bậc cao hơn và lên xuống cầu thang.
- Chạy bộ chậm và đi bộ nhanh trên mặt phẳng bằng, chống trượt.
- Tập bơi.
- Đạp xe có lực cản tăng dần.
- Tập nhún đùi với tầm vận động gấp duỗi gối tăng lên và tốc độ tăng dần.
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày.
Mục tiêu kết thúc giai đoạn này cần:
- Tiếp tục hoàn thiện sức mạnh tổng thể của chân.
- Nâng cao sức chịu đựng của cơ bắp.
- cải thiện sự tự tin.
Giai đoạn 4: Tuần thứ 13 đến 6 tháng
- Tiếp tục tập các bài tập như giai đoạn 1,2,3 với cường độ và thời gian tập nặng hơn.
- Tập chạy tốc độ tăng dần, tập lên xuống bậc thang tích cực hơn.
- Tập ngồi xổm, ép chân.
- Nhảy bật dưới sự hướng dẫn và kiểm soát của kỹ thuật viên. Khởi đầu là nhảy hai chân sau đó là một chân. Tăng dần độ cao và độ dài của bước nhảy bật.
- Các hoạt động thể thao nhẹ có thể tập lại nếu không có tràn dịch gối, vững gối ( test Lachman âm tính), tầm vận động không hạn chế và cơ lực gấp và duỗi gối ≥ 75% bên chân lành.
Giai đoạn 5: sau 6 tháng
- Người bệnh bắt đầu trở lại tập luyện môn thể thao như trước khi đứt dây chằng chéo, nhưng với mức độ nhẹ nhàng tăng dần.
- Từ tháng thứ 8 trở đi mọi hoạt động nặng đều được tham gia.
- Tập nhảy trên chân phẫu thuật để đánh giá chức năng khớp và sức mạnh chi bên phẫu thuật.
Nếu người bệnh tập phục hồi chức năng tốt qua các giai đoạn trên thì khi đạt những điều kiện sau đây người bệnh cos thể chơi thể thao lại bình thường:
- Sức mạnh chân bên mổ đạt tối thiểu 85% so với chân bên lành.
- Không sưng nề, không đau, không lỏng khớp.
- Tầm vận động gối đạt biên độ tối đa.
- Người bệnh đã có thời gian tập luyện tăng dần cường độ, tần suất và thời gian với môn thể thao sẽ chơi trở lại.
- Tâm lý hoàn toàn tự tin để chơi thể thao trở lại.
Tổng hợp: Ths.Bs Trần Quyết. Khoa Chấn Thương Chỉnh Hình bv đa khoa Xanh Pôn
